Reji İdaresi Mi Kuruluyor?

Kolcular gelince Halil’im

Nerelere kaçalım.
Teslim olmayalım Halil’im

Aman kurşun saçalım.

 

Bu dizeler, yedi düvele karşı verdiği ‘Efsanevi Kurtuluş Savaşı’nı kazanmanın, ekonomik bağımsızlığı kazanmadan bir anlamı olmayacağını bilen Gazi Mustafa Kemal Atatürk’ün topladığı İzmir İktisat Kongresi kararıyla, kaldırılan Reji İdaresi kolcularının baskılarından bunalan halk tarafından yakılan Bodrum Türküsü’nden alınmıştır.
Osmanlı’nın çöküşünün Sevr’le başladığına inanırız ama aslında ekonomisi çökmüş olan Osmanlı, bağımsızlığını aslında çok önceleri yitirmişti. 1800’lü yıllarda, borç batağındaki Osmanlı çıkış yollar aramaktadır. Bu yollardan biri de tütün ekim alanları ile tütün alış ve satış yetkisini yabancıların tekeline vermektir.
İkinci Abdülhamit’in izniyle 27 Mayıs 1883 tarihinde kurulan Reji İdaresi, 42 yıl boyunca, tütün üreticilerine adeta kan kusturmuş.  Bir nevi paralı asker gibi kullandıkları kolcuları,  ürününü Reji İdaresine vermeyen köylülere kurşun yağdırmıştır. Kolcuların kurşunlarına hedef olan 50 bin dolayında köylünün öldüğü iddia edilir.
Ekonomi Gazetesi Dünya’da yazan Türkiye’nin tek tarım yazarı Ali Ekber Yıldırım’a göre, önümüzdeki günlerde çıkması beklenen ‘Torba Yasa’ ile Türkiye’de yeniden ‘Reji İdaresi’ kurulmuş olacak.
Bilindiği üzere, Reji İdaresinin kaldırılmasının ardından, Türkiye’de tütün ekiminin yanı sıra, ürünün alım ve satım yetkisi 4 Mart 1925’te Atatürk’ün direktifiyle kurulan TEKEL’in denetimine verilmişti.
Ancak,  2001 krizinden sonra Dünya Bankasındaki görevinden istifa ettirilen Kemal Derviş’in kurtarıcı olarak ülkeye dönmesinin ardından, 2002 çıkarılan ‘Tütün Yasası’ nedeniyle tütün ekimi, satışı ve ticareti çok uluslu sigara tekellerine bırakıldı. Yasaya göre, sözleşmeli üretim benimsenmesi nedeniyle, yabancı sigara tekelleri imtiyaz sahibi oldu.
Tekeller, köylülere kiminle sözleşme imzalamışsa sadece ona ekim izni vermeye başladı.
Sözleşme dışı ürünlerin satışı için ise ‘açık artırma satış merkezlerinin kurulması’ düşünülse de, bu merkezler kurulamadığı gibi hiçbir zaman çalıştırılamadı.
Ali Ekber Yıldırm’ın verdiği bilgiye göre, çıkarılan bir yasa ile ‘Tütün ve Alkol Piyasası Düzenleme Kurumu’ kuruldu.

Dönemin Cumhurbaşkanı Ahmet Necdet Sezer, yasayı veto etse de, aynen kabul edilen yasanın yürürlüğe girmesiyle, TEKEL’de satılınca tütün üretimi azalırken ithalat ise patladı.
O günden bu yana Türkiye, tütün üretiminden büyük ölçüde çekildi. Üretim 300-400 bin tondan 50-60 bin tona kadar düştü. Ancak,  tütün kullanımı ve tütün tüketimi azalmadı, aksine daha çok arttı.
Tütün üretimi adeta yasaklanırken, ithalat patladı. Sigara tekellerine ‘Dahilde İşleme Rejimi’ kapsamında ihracat kaydıyla tütün ithalat hakkı da verildi.

Çıkarılacak ‘Torba Yasa’ ile de sigara tekellerinin isteği doğrultusunda tütün konusunda önemli değişiklikler yapılacak. Cumhuriyetin kaldırdığı Reji İdaresi bir kez daha kurulmak isteniyor.

Şöyle ki:
Torba Yasa’nın 68.Maddesiyle, 4733 Sayılı Kanunda bulunan ancak bugüne kadar uygulanamamış olan Açık Artırmalı Satış Sistemi, sarmalık, kıyılmış tütün ticaretine kaynak oluşturduğu gerekçesi ile kaldırılacak.
Yapılan değişiklikle, sözleşmeye bağlı yükümlülüklerini yerine getirilmediğinin tespiti halinde üreticiye 3 bin liradan 30 bin liraya kadar para cezası getiriliyor. Tütününü teslim etmeyen üreticiye karşı zaten mevcut sözleşme tüccara tazminat hakkı veriyor.
Açık artırmalı satış sisteminin kaldırılmasıyla, herhangi bir tütün tüccarı ile sözleşmesi olmayanların yaprak tütün üretemeyecek. Yasal düzenlemelere aykırı olarak tütün üretenlere 5 bin liradan 20 bin liraya kadar para cezası getiriliyor. İlave olarak, yasal düzenlemelere aykırı olarak tütün alan, satan, satışa arz eden, nakleden veya bulunduranlara 3 yıldan 6 yıla kadar hapis cezası getiriliyor. Sarmalık kıyılmış tütünlerin yasadışı ticaretini önlemek adına, kendi tüketimi için olan 50 kilogramlık miktar saklı kalmak kaydı ile sarmalık kıyılmış tütün üreten, satan, satışa arz eden, nakleden veya bulunduranlara ise 5 bin liradan 50 bin liraya kadar para cezası getiriliyor.
Yasaya eklenen bir başka madde ile Elektronik Sigara ve Elektrikle Isıtılan Tütün Ürünlerinin satışı da serbest bırakılıyor.
Torba Yasa teklifi bu haliyle yasallaşırsa günümüzde ‘Reji İdaresinin Kolcuları’ olmayacak belki ama Tütün ekimi ve piyasasında o günün koşullarına dönülmüş olacak.