Geçtiğimiz günlerde ABD Ankara Büyükelçiliği İç Politika Uzmanı, Samsun’u ziyaret edince Samsun ve ABD ilişkilerini, ABD’nin Samsun merakını tarihte ve arşivlerde araştırma ihtiyacı duydum.
Türkçe birçok yazı, makale ve gazete haberi olduğu gibi yabancı makale ve gazetelerde çıkan haberlere de rastlamak mümkün bu konuda.
Bunların arasında birçok Samsunlunun az bildiği veya hiç bilmediği bir konu olan “ABD ve Yunan Gemilerinin Samsun’u Bombalaması” olayını hikayesel bir dil ile anlatmak istiyorum.
***
Kurtuluş Savaşı zamanları!
Savaş son hızla devam ediyor…
Elde yok avuçta yok. Para yok, silah yok, onlar olsa cephane yok! Gemi desen, o da yok!
Karadeniz’de küçük ahşap teknelerle Rusya’dan silah ve cephane getirmeye çalışan teknelerimizle milli mücadele desteklenmekte ama yetersiz kalmakta.
Daha büyük gemilere ihtiyaç var ama ne çare!
Plan yapılır! Karadeniz’de, göze kestirilen Yunanlı bir ticaret gemisine el konulacak ve gizlice Trabzon Limanı’na getirilecektir.
Bahriye Kumandanı Fahri Bey planın detaylarını belirler.
Rusya’nın Novorossiysk Limanı'nda yükleme yapan Yunan Enosis kargo gemisi yola çıktıktan sonra kaçırılacaktır…
26 Nisan 1922 Çarşamba akşam vakti;
Plan uygulanmaya başlanır; İki küçük silahlı gemi Rus limanından ticari yük ve altın yüklü olarak sefere çıkan gemiyi, bir Türk subayı ve beş asker ile ele geçirir. İsmi değiştirilerek Türk nakliye filosuna katılır.
O zamana kadar Karadeniz’de taşımacılık yapan Kuva-i Milliyeci denizciler, ele geçirdikleri gemi ile Yunanlılara Karadeniz’de darbe vurmaya başlarlar…
Çılgına dönen ve küçük düşen Yunanlılar intikam alma ve misilleme derdine düşerler…
***
Ordunun Başkomutanlık Meydan Muharebesi için hazırlık yapmaya başladığı günler.
4 Haziran 1922
ABD Donanmasından USS Sands ve USS McFarland ve USS Sturtevant zırhlıları Samsun açıklarına gelerek demir atarlar.
7 Haziran 1922 Çarşamba sabaha karşı;
Yer; Samsun açıkları…
Samsunlu uyandığında ufukta 2 zırhlı, 2 yardımcı kruvazör, 4 mayın tarama gemisinden oluşan Yunan savaş gemilerini görür!
Gemileri gören Samsun Bahriye Muhafız Müfrezesi ve Topçu bataryalarını sahile yerleştirir ve cephane yığar…
Mayın tarama gemileri Samsun feneri önlerine gelir! Mayınları temizledikten sonra Yunan gemileri kıyıya yaklaşır.
Samsun’da sokağa çıkma yasağı uygulanır.
Yunanlılar öğleden önce limanda olan ABD gemilerine, Samsun Mutasarrıfı Faik Bey'e verilmek üzere protesto mektubu verirler.
Mektup Faik Bey’e ulaşır. Mektupta savaş esnasında askeri üs haline gelen Samsun’un, kent özelliğini yitirdiğini belirterek Samsun’un teslim edilmesini, cephane ve silahların sahile getirilerek yok edilmesini ister.
Faik Bey, Ankara’ya durumu bildiren bir telgraf çeker. Cevaben gelen mesajda, bu isteğin asla kabul edilmeyeceği, Samsun'un açık bir şehir olduğu ve bombalanamayacağı, şayet bombalanırsa tüm sorumluluğun Yunanistan Krallığı'na ait olacağı cevabı verilir.
Bu sırada ABD gemisinin komutanı, Samsun’da ki ABD Konsolosu ve tütün ticareti yapan ABD vatandaşlarını alıp götürmek istese de talebi reddedilir.
Saat 15:30
Samsun şehri, ABD USS Sands ve Yunan gemileri tarafından top ateşine tutulur!
Hükümet Konağı, tütün depoları, ambarlar, petrol tankları, tekneler, mahalleler hedef alınır…
ABD’lilerin yoğun yaşadığı alanlar ABD ve Yunan zırhlılarınca tespit edilerek bombalanmaması sağlanır.
Sahildeki topçu bataryaları hemen karşılık verir.
Yunan gemileri tam 2 saat boyunca şehri bombalar ve 400’den fazla top mermisi kullanılır.
Topçu bataryamız sadece 25 top mermi ile karşılık verir.
Bombalamada 4 asker şehit olur, 5 asker yaralanır. Halktan da yaralananlar olur.
Evler, mahalleler, kamu binaları, binlerce teneke petrol, tonlarca benzin, askerlerin kumanya ambarları yanar.
Şehirde 3’ü Rum vatandaşların olmak üzere; 48 ev, birçok dükkan, hükümet konağı, gümrük binası yıkılır, sahilde 16 balıkçı teknesi hasar görür.
Canik Surp Nigoğayos Ermeni Kilisesi, yetimhanesi ve Papaz’ın evi de bu bombalamada yıkılır…
Bombardımanla geçen 2 saatin ardından Yunan Georgios Averof zırhlısının Samsun açıklarından uzaklaşmasıyla diğer Yunan gemiler de çekilir.
ABD zırhlıları Samsun açıklarında kalmaya devam eder…
Bir süre sonra ABD’li Amiral bir sıhhiye asker ile birlikte bombardımanda ölen veya yaralanan ABD vatandaşı olup olmadığını görmek için karaya çıkarlar.
Şehri bombalayan ve Anadolu’nun işgali için gelen ABD USS Sands beş gün sonra, diğer McFarland ve USS Sturtevant zırhlıları ise tam bir ay sonra Samsun Limanını terk eder!..
***
Tam bir yıl boyunca Samsun Limanı’na yabancı hiçbir savaş gemisi uğramaz…
Gemiler çekilir ama o günden sonra Türkler, Rum komşuları ile asla eskisi gibi olmaz!
Sonrası malum; Rumların ve çetelerinin bölgedeki terörü ve mübadeleye kadar giden bir süreç…
Samsun’un bombalanmasının ardından Ankara’da peş peşe iki meclis toplantısı yapılır ve tüm Karadeniz sahilleri savaş alanı ilan edilerek Karadeniz bölgesindeki Rumların tehcirine karar verilir.
***
Bugün dost(!) denilen ABD, bir zamanlar Samsun’da dahil olmak üzere Anadolu’yu işgale gelmiş, Yunan ile birlik olup bizleri, bu şehri bombalamış, bombalatmıştı.
O gün bu gündür ne zaman “Samsun’da ABD heyeti” diye duysak aklımıza güzel hatıraların gelmemesi ve ön yargılı olmamız sizce normal değil mi?
Ha! Bu arada bundan sonraki Samsun’a gelecek ilk resmi ABD heyetine; “Samsun şehrinden, 1922 Samsun bombardımanı için özür dileyecek misiniz?” diye soracak bir babayiğit çıkacak mı göreceğiz!..
Samsun açıklarında ve limanlarında bir daha işgalci savaş gemileri görmemek dileğiyle!
Kalın sağlıcakla…
Not: Bu bombardımanın hemen sonrasında çekilen videoyu; http://bit.ly/samsunbombardimani adresinden izleyebilirsiniz.
Ekim
Ekim
Ekim
Ekim
Kasım
Kasım
Mayıs
Mayıs
Mayıs
Nisan
Nisan
Şubat
Şubat
Haziran
Nisan